Sağlıklı Beslenme
Glutensiz Beslenme (Çölyak Hastalığı)
14 Ağustos 2023
Çölyak hastalığı (ÇH), genetik olarak yatkın bireylerde tahıl ve tahıl ürünlerinde bulunan glutene karşı duyarlılık sonucu gelişen genellikle malabsorbsiyonla seyreden ince barsakta karakteristik lezyonlar yapan, glutensiz diyetle klinik düzelme gösteren otoimmun, familyal özellikli bir hastalıktır.
Peki Çölyak hastalığının belirtileri nelerdir?
Çölyak hastalığı çocuklarda ve erişkinlerde farklı belirtilerle kendini gösterir. Çocuklarda gelişme ve büyüme geriliği, boy kısalığı, çölyak hastalığının erken bulgusu olabilir. Karın ağrısı, bulantı, kusma, ishal, huysuzluk, davranış bozuklukları ve okulda başarısızlık görülebilecek diğer belirtilerdir.
Bulguların ortaya çıkması ve şiddetlenmesi yıllar sürebilir. Genellikle adolesan döneminde bulguların şiddetinde kısmen de olsa bir azalma görülür. Erişkinlerde çölyak hastalığı genellikle 30-40 yaş civarında ortaya çıkmakla birlikte daha ileri yaşlarda da görülebilir.
Özellikle yağlı gıdaların alınmasından sonra belirginleşen ishal, karında gaz ve rahatsızlık hissi, karın ağrıları, iştahı iyi olduğu halde kilo alamama, kilo kaybı, çabuk yorulma, yorgunluk ve eklem ağrıları, osteoporoz,nöropati, ataksi (dengesizlik), depresyon, erişkin yaşta ortaya çıkan çölyak hastalığın başlıca bulgularıdır.
Glutensiz diyet
“Gluten diyeti” olarak da anılan glutensiz diyet, adından da anlayabileceğiniz gibi glutenli gıdaların beslenme programından tamamen çıkarıldığı bir beslenme şekli sunuyor.
Glutensiz Besinler Nelerdir?
Pirinç, mısır, nohut, darı, kara buğday, amaranth, kinoa gibi gıdalar glutensizdir. Bunları rahatlıla tüketebilirsiniz. Ayrıca raflarda yer alan ve üzerinde ‘Glutensiz’ ibaresi bulunan un, makarna, şehriye, çikolata, kraker ve irmik gibi besinler glütensiz beslenmede tercih edilebilir. Glutensiz beslenme planında yediğiniz her şeyin etiketini mutlaka kontrol etmelisiniz. İşlenmemiş besinler (meyve, sebze vb.) doğal olarak glütensizdir. Ancak dikkat edilmesi gereken nookta, işlenmiş besinlerde (paketli gıdalar) ve birçok tahılda gluten yaygın olarak bulunmaktadır.
Glutensiz Diyet Yaparken Uzak Durulması Gerekenler Nelerdir?
Glutensiz diyette buğday, arpa, çavdar ve yulaf katkılı her türlü ürün (un, bulgur, irmik, makarna, şehriye, kuskus, ekmek, kek, pasta, kurabiye, bisküvi, börek, çörek, gofret, simit, kraker, dondurma külahı, unlu tatlılar, gluten içeren hazır salça, ketçap, un ilave edilen çorbalar, soslar, tarhana ve yarma) gibi besinler yasaktır. Ayrıca galeta unuyla hazırlanmış besinler, bira gibi malt kullanılan içecekler, gluten içeren hazır çorbalar, köfte, pane harçları gibi hazır çeşniler diğer yasak olan gıdalar arasında yer alıyor. Bunlara ek olarak tuzlu, soslu kuruyemişler, glutenle yapıştırıldığı için yasak kategorisindedir.
Glutensiz Diyet ile Kilo Verilebilir mi?
Glutensiz beslenmek kilo vermenize yardımcı olabilir. Simit, makarna, kraker ve hamur işleri gibi rafine karbonhidratlarla dolu besinlerden uzak durma sonucu gerçekleşir. Tüm bu besinlerden tamamen kaçınmak ve onların yerine sebzeleri, kinoa ve karabuğday gibi sağlıklı ve glutensiz tam tahılları koymak karbonhidrat fazlasını kesecek, lif ve besleyici gıdaların alımı ile enerji alımını sağlayacaktır. Ancak, glutensiz beslenmek bilinçle yapılmadığında kilo alınmasına da sebep olabilir. Bunun için bir diyetisyen yardımıyla yapmakta fayda var.
Dyt. Damla Şenol