Sağlıklı Beslenme

Gebelerde Sigara Tüketimi

14 Ağustos 2023

Gebelikte fetal büyüme ve gelişmeye etki eden en önemli faktörlerden birisi çevredir. Bu bağlamda anne ve bebek sağlığı üzerinde en büyük etkilere sahip olan faktörlerden birisi de annenin sigara içmesi veya sigara dumanına maruz kalmasıdır. Hamilelikte sigara içme prevalansı özellikle de gelişmiş ülkelerde artmaktadır. Sigara içen kadınların  %50-70’inin gebelikte de içmeye devam ettiği görülmektedir. Ancak annenin gebelikte sigara içmesi veya içilen ortamda bulunması hem anne hem de bebek üzerinde birçok sağlık problemine neden olamaktadır. Annede akciğerlerin daralması, damarların daralması, iştahsızlık, bulantı ve kusmaların artması, koku ve tat duyusunun azalması, çabuk yorulma gibi etkilere sebep olurken; bebek açısından da düşük riskinde artış, düşük doğum ağırlığı, erken doğum, ani ölüm, dikkat eksikliği, akciğer fonksiyonlarında yetersizlik, bilişsel yetersizlik, hiperaktivite, fetal dönemde baş çevresi ve femur uzunluğunun yeterince gelişememesi gibi riskleri bulunmaktadır.

Sigara çerisinde 4000’den fazla toksik madde bulundurmaktadır. Bu maddelerden bağımlılık yaptığı düşünülen ve sigara dumanındaki önemli maddelerden birisi olarak kabul edilen nikotin psikomotor işlevleri sitümüle eder ve keyif verir. Beyin sapında bulunan mezensefalondaki belirli bir alanı sitümüle ederek, oradaki mezolimbik yolağı aktive eder. Böylece beynin ödül merkezi olarak bilinen nükleus accumbens ve diğer limbik sistem yapılarını aktif hale getirir ve dopamin salınımını artırır.

Annedeki etkilerin yanı sıra bebeğe de ciddi şekilde etkileri bulunan nikotin plasentayı geçer ve fetal dolaşıma katılır.

Nikotin fetal dolaşıma girdikten sonra, fetal akciğerde nikotinik asetilkolin reseptörleri (nAChR) ile etkileşime girer ve bebeğin akciğerlerini etkiler. Annede katekolamin salınımına yol açarak kardiyovasküler sistemi etkiler. Fetal beslenme ve oksijenizasyonda yetersizliğine sebep olur. Fetusun nöroendokrin sistemini etkiler. Ratlar üzerinde yapılan çalışmalarda gebelikte nikotin maruziyetinin, nöral tüp malformasyonları gibi anormalliklere sebep olduğu gösterilmiştir. Aynı zamanda oksidatif hasara yol açtığı ve ölümle sonuçlanabildiği bilinmektedir.

200 makalenin dahil edildiği bir meta analizde gebelikte sigara içen annelerin bebeklerinde ölü doğum riskinin %46, perinatal ölüm riskinin %33 ve neonatal ölümriskinin %22 daha fazla olduğu görülmüştür.

Çalışmalarda sigara içen annelerin bebeklerinin ilk trimesterden sonra yetersiz fetal ölçümlere, özellikle de azalmış kafa boyutu ve femur uzunluğuna sebep olduğu görülmüştür. 

Ayrıca gebelikte sigara dumanına maruz kalmanın ileriki yıllarda çocukların zekâ puanlarında ve hafıza fonksiyonlarında düşüşe sebep olduğu görülmüştür. Gebelikte sigara içilmesi veya ortamdaki sigara dumanının solunması, fertiliteyi, fetusun gelişmesini, gebeliğin her safhasını, doğumu, bebek sağlığını ve gelişimini etkilemektedir.

Dyt. Damla Şenol